.
Tetes –
tetes kuwi
Gawe adheming
ati
Kang kagarang
panasing surya
Ing pucuking
ketiga
Adoh katawang
ing cakrawala
Ana pangarep
dawa
Tekaning kabagyan
Kang kagawa
Binareng tekaning
ketiga
Kamis, 04 Mei 2017
Selasa, 16 Juni 2015
Tahun Jawa
Wong Jawa kuwi nduweni siklus 8 tahunan kang diarani windu. Sa-windu
ana 8 tahun. Saben tahun nduweni aran utawa jenenge dhewe-dhewe ya iku Alip,
Ehe, Jimawal, Je, Dal, Be, Wawu lan Jimakir. Lan saben tahun kuwi netepi
wilangan dina kang ajeg. Sak liyane kuwi
saben – saben tahun netepi dinane dhewe-dhewe.
Mula kuwi wong awam asring nyebut “mapag tanggal” yen lagi tanggal 1
Suro. Saben – saben tahun nduweni dina lan pasaran kang ajeg ana ing tanggal 1
Suro-ne. Tuladha : saben tanggal 1 Suro ana
ing tahun Alip, mesthi tiba ana ing dina
Rebo Wage. Mula kuwi tahun Alip sok sinebut uga tahun Rebo Wage. Ngisor iki urutane
tahun lan dina-pasaran ing tanggal 1 Suro-ne.
Arane Tahun
|
Dina kang netepi tanggal
|
Alip
|
Rebo Wage
|
Ehe
|
Minggu Pon
|
Jimawal
|
Jumuwah Pon
|
Je
|
Selasa Pahing
|
Dal
|
Sabtu Legi
|
Be
|
Kamis Legi
|
Wawu
|
Senin Kliwon
|
Jimakir
|
Jumuwah Wage
|
Marga tahun Alip kuwi sinebut uga tahun Rebo Wage, mula
petung tahun Jawa sok diarani petung tahun Aboge kang minangka tembung garba
saka Alip Rebo Wage, kang minangka uga tahun pisanan ana ing petungan sa-windu.
Iki mau kawruh sapala, yen ana kurang lan klerune mangga dak
aturi paring panyaruwe.
Jumat, 06 September 2013
PARAMASASTRA
PANAMBANG
Panambang utawa akhiran yaiku imbuhan sing dumunung ing buri
tembung. Panulise kudu sumambung rapet karo tembung kang ana ing sisih kiwane
(serangkai) lan ora kena kapisah. Panambang ing basa Jawa kayata –i, -a, -e,
-en, -an, -na, -ana, -ane, lan –ake.
1. Panambang –i
Panambang
–i kang sumambung ing tembung lingga kang pungkasane vokal bakal malih dadi
–ni.
Tuladha:
Lara + -i = larai -- larani
Tamba + -i
= tambai -- tambani
Pati + -i = patii -- pateni
Bali + -i = balii -- baleni
Tuku
+ -i =
tukui -- tukoni
Ananging
yen sing kagandheng kuwi tembung lingga kang wasanane awujud konsonan,
panambang –i ajeg utawa ora ana owah-owahan apa-apa.
Tuladha:
Antem
+ -i = antemi
Gebug
+ -i = gebugi
Jotos + -i = jotosi
Jiwit + -i = jiwiti
Tutup +
-i = tutupi
2. Panambang –a
Panambang
–a bisa sumambung ing tembung kang wasanane vokal utawa konsonan. Tembung kang
diwuwuhi panambang –a, ing panulisan ora ana owah-owahan.
Tuladha:
Gelem
+ -a = gelema
Takon
+ -a = takona
Arep
+ -a = arepa
Pikul + -a = pikula
Ananging
Manawa panambang –a sumambung ing tembung kang wekasane awujud vocal ,
panambang –a malih dadi ya utawa wa. Sanadyan mangkono, swara y lan w kang
muncul ing tembung mau ora perlu katulis.
Tuladha:
Tangi
+ -a = tangia
Bali + -a
= balia
Biru
+ -a = birua
Ngaso + -a = ngasoa
Rene + -a = renea
3. Panambang –e (ipun)
Tembung
lingga kang pungkasane awujud vokal lan dipanambangi –e, panambang –e bakal
malih dadi –ne.
Tuladha:
Dara
+ -e = darae -- darane
Pari
+ -e = parie -- parine
Tahu
+ -e = tahue -- tahune
Sate
+ -e = satee -- sateen
Kebo
+ -e = keboe -- kebone
Ananging
tembung lingga kang wekasane awujud konsonan lan dipanambangi –e, panulise ajeg
ora ngalami owah-owahan apa-apa.
Tuladha:
Ajur + -e = ajure
Pacul
+ -e = pacule
Wajik
+ -e =
wajike
Ilang
+ -e = ilange
Siwur
+ -e =
siwure
4. Panambang –en
Panambang
–en bisa sumambung ing tembung lingga kang wekasane vokal utawa konsonan.,
nanging arang gunakake ing tembung lingga kang wekasane vokal
Tuladha:
Suduk
+ -en =
suduken
Tutup
+ -en =
tutupen
Cuwil
+ -en = cuwilen
Jawil
+ -en =
jawilen
Gawa + -en = gawaen
(nen)
Tuku + -en = tukuen (nen)
5.Panambang –an
Tembung
lingga kang wekasane awujud konsonan lan dipanambangi –an, panulise ajeg ora
ngalami owah-owahan apa-apa.
Tuladha:
Joged
+ -an = jogedan
jaran
+ -an = jaranan
Teles + -an
= lemesan
pacul
+ -an = paculan
Ananging
tembung lingga kang wekasane awujud vokal lan dipanambangi –an, panulise luluh.
Tuladha:
Guyu + -an = guyuan --
guyon
Tuku + -an = tukuan --
tukon
Saji + -an = sajian --
sajen
Gawa + -an = gawaan --
gawan
Balian + -an = balian --
balen
6. Panambang –na
Panambang
–na yen sumambung ing tembung lingga kang awasana konsonan, panambang –na ora
owah.
Tuladha:
Lungguh + -na
= lungguhna
Jupuk
+ -na = jupukna
Jiwit + -na
= jiwitna
Ulung
+ -na = ulungna
Gendhong + -na = gendhongna
Ananging
yen tembung lingga kang wekasane awujud vokal lan kawuwuhi panambang –na,
panambang –na malih dadi –kna.
Tuladha:
Kandha
+ -na = kandhana
-- kandhakna
Sewa + -na
= sewana
-- sewakna
Turu + -na
= turuna
-- turokna
Gedhe + -na
= gedhena
-- gedhekna
7. Panambang –ana
Yen tembung
lingga kang wekasane awujud vokal utawa wanda menga lan tembung iku kawuwuhi
panambang –ana, panambang –ana malih dadi –nana.
Tuladha:
Kandha + -ana
= kandhaana
-- kandhanana
Kanca + -ana
= kancanana
-- kancanana
Tali + -ana
= taliana -- talenana
Isi + -ana
= isiana -- isenana
Tuku +
-ana = tukuana
-- tukunana
Ananging
yen tembung lingga kasebut pungkasane awujud konsonan utawa wanda sigeg lan
tembung iku kawuwuhi panambang –ana, panambang –ana ora owah.
Tuladha:
Raup
+ -ana = raupana
Adus
+ -ana = adusana
Wisuh
+ -ana = wisuhana
Tinggal
+ -ana = tinggalana
Tulung
+ -ana = tulungana
8. Panambang –ane
Panambang
–ane bisa sumambung ing tembung lingga kang wekasane awujud vokal utawa
konsonan. Tembung lingga awasana vokal yen kawuwuhi panambang –ane, panambang
–ane malih dadi –nane.
Tuladha:
Tamba + -ane
= tambaane
-- tambanana
Sapu
+ -ane = sapuane
-- saponana
Kendho
+ -ane = kendhoane -- kendhonane
Isi + -ane = isiane --
isenane
Gawa + -ane = gawaane -- gawanane
Ananging
yen ana tembung lingga kang wekasane konsonan diwuwuhi panambang –ane,
panambang –ane ora ana owah-owahan.
Tuladha:
Gebug
+ -ane = gebugane
Keplak + -ane
= keplakane
Tulis
+ -ane = tulisane
Thukul + -ane = thukulane
Tutup + -ane = tutupane
9. Panambang –ake (-aken)
Panambang
–ake ing basa karma malih dadi –aken. Tembung lingga kang awujud vokal lan
dipanambangi –ake bakal malih dadi –kake.
Tuladha:
Kendho + -ake
= kendhoake
-- kendhokake
Gawa + -ake
= gawaake
-- gawakake
Turu + -ake
= turuake
-- turokake
Bali + -ake = baliake -- balekake
Sapu + -ake = sapuake -- sapokake
Ananging
tembung lingga kang wekasane awujud konsonan lan dipanambangi –ake, panulise
ajeg ora ngalami owah-owahan apa-apa.
Tuladha:
Utang
+ -ake = utangake
Keplak
+ -ake = keplakake
Tulis
+ -ake = tulisake
Cemplung + -ake = cemplungake
Iris + -ake = irisake
Menika
kawruh sapala bab seselan, mugi saged nambah sesrepan kita, mbok
bilih wonten kekirangan kula suwun pamrayoginipun, suwun..
Kamis, 05 September 2013
PARAMASASTRA
SESELAN
Seselan
(infiks) iku wuwuhan kang manggone ing satengahe tembung. Cacahe ana papat, yaiku –um-, -in-, -er-, lan –el-.
Seselan
–um-
Tembung lingga kang kawiwitan aksara
p menawa oleh seselan -um-, aksara p malih dadi k. Dene tembung lingga apurwa
konsonan b kang oleh seselan –um-, aksara b mau dadi g.
Tuladha :
pinter + -um- = puminter --
kuminter
panggang + -um- = pumanggang --
kumanggang
bagus + -um- = bumagus --
gumagus
Gunane :
ngasilake tembung kriya tanduk tanpa lesan
lan tembung kahanan.
Tuladha :
laku + -um- = lumaku
teka + -um- = tumeka
gagah + -um- = gumagah
bagus + -um- = gumagus
Seselan –in-
Tembung kang oleh seselan –in-
tegese padha karo yen oleh ater-ater di-, lan kalebu tembung kriya tanggap.
Yen tembung lingga kang oleh seselan
–in- , seselan –in- ora ngalami owah-owahan.
Tuladha :
cangking + -in- = cinangking
jawat + -in- = jinawat
sawang + -in- = sinawang
kanthi + -in- = kinanthi
Seselan –er- lan –el-
Seselan –er- sok malih dadi –r-,
dene seselan –el- kadhangkala malih dadi –l-.
Gunane kanggo ngasilake tembung
kahanan.
Tuladha :
kelip + -er- = kerelip -- krelip
titi + -el- = teliti -- tliti
cekot + -er- = cerekot -- crekot
jerit + -el- = jelerit -- jlerit
Menika
kawruh sapala bab seselan, mugi saged nambah sesrepan kita, mbok
bilih wonten kekirangan kula suwun pamrayoginipun, suwun..
Langganan:
Postingan (Atom)
Postingan
