ATER-ATER
Wujude
ater-ater : Anuswara, Tripurusa, a-,
ma-, ka-, ke-, sa-, pa-, pi-, pra-, pri-, tar- kuma-, kami-, kapi-
ANUSWARA
Ater-ater
Anuswara utawa A- wujude ana papat; m-, n-, ny-, ng- (alomorf)
Panganggone
a. tembung
lingga kang apurwa : p, w, t, th, c, k, s, konsonan mau bakal luluh.
m- + parut =
marut
m- + waca = maca
n- + tembang = nembang
n- + thiwul = niwul
ny- + coba = nyoba
ny- + sawang = nyawang
ng- + kalong = ngalong
m- + purba = (h)amurba
n- + deleng = andeleng
ny- + sapih = anyapih
ng- + gawe = anggawe
c. ing
tembung lingga sawanda wujude dadi nge-
A- + cet = ngecet
A- + kum = ngekum
A- + rem = ngerem
d. tembung
lingga kang kawiwitan aksara s lan c, ana kang nggunakake n- ora ny-
A- + cacad = nacad
A- + sembah = nembah
A- + susul = nusul
Gunane
-ngowahi
tembung lingga dadi tembung kriya tanduk
m- +
pasang = masang
n- +
tandur = nandur
ny- +
jupuk = njupuk
ng- +
umbah = ngumbah
-ngowahi
tembung lingga dadi tembung kahanan
m- +
banyu = mbanyu
ng- +
kebo = ngebo
TRIPURUSA
wujude :
dak- kanggo utamapurusa, kok- kanggo madyama purusa, di- kanggo pratama purusa
; ing tembang (susastra) dadi den-
gunane :
ngowahi tembung lingga dadi tembung kriya tanggap
dakombe dakombeni dakombekake
kokjupuk kokjupuki kokjupukake
direbut dirasani dienggokake
densebut denarani dentindakake
ATER-ATER a-
wujude ana
telu : a-, mar-, mer-
panganggone
:
a- + basa =
abasa
a- + klambi = aklambi
a- + gawe = agawe
ma- + guru = maguru
mer- + tapa = mertapa
mer- + tobat = mertobat
mer- + tamba = mertamba
gunane :
ngasilake tembung kriya tanduk tanpa lesan (aktif intransitif)
ATER-ATER
maA- UTAWA maN-
man- + tunggal = manunggal
mang- + lor = mangalor
man- + tungkul = manungkul
gunane :
ngasilake tembung kriya tanduk tanpa lesan
ATER-ATER ka-
Gunane :
ngasilake tembung kriya tanggap, lan
tembung aran
ka- + tampa = katampa
ka- + tempuh = katempuh
ka- + bupati +
-an = kabupaten
ka- + pareng = kapareng
ka- + pundhut = kapundhut
ka- + undhuh = kaundhuh
ATER-ATER ke-
Gunane :
kriya tanggap, tembung kahanan
ke- + cemplung = kecemplung
ke- + gawa = kegawa
ke- + tinggal + -an = ketinggalan
ke- + obong = kobong
ke- + ambung = kambung
ke- + undur
+ -an = kunduran
tegese :
nandhang pakaryan kang ora disengaja, lan nandhang kahanan
ATER-ATER Sa-
Bisa dadi
sa-, se-
Gunane :
ngasilake tembung wilangan
sa- + dina = sadina
sa- + gelas = sagelas
sa- + yuta = sayuta
sa- + omah = saomah
sak- + kos
+ -an = sakosan
ATER-ATER pa-, pi-, pra-, pri-
Ngasilake
tembung aran
Ater-ater
pa- bisa dadi paA- utawa paN-
pa- + warta = pawarta
pa- + etung = petung
paN- + panggih = pamanggih
paN- + suwun = panyuwun
ATER-ATER pi-
pi- + wulang = piwulang
pi- + tutur = pitutur
pi- + guna = piguna
pi- + andel = piandel
ATER-ATER pra-
pra- + jurit = prajurit
pra- + tingkah = pratingkah
pra- + sangka = prasangka
pra- + lambang = pralambang
ATER-ATER pri-
pri- + bumi = pribumi
pri- + angga = priangga
pri- + kanca = prikanca
ATER-ATER tar-
gunane :
tembung katrangan, tembung kriya
tar- + tamtu = tartamtu
tar- + buka = tarbuka
tar- + kadhang = tarkadhang
tar- + waca = tarwaca
ATER-ATER
kuma-, kami-, kapi-
gunane :
ngasilake tembung kahanan
kuma- + ayu = kumayu
kuma- + wani = kumawani
kami- + gila + -an = kamigilan
kami- + seseg
+ -en = kamisesegen
kapi- + adreng = kapiadreng
kapi- + lare = kapilare Menika kawruh sapala bab ater-ater, mugi saged nambah sesrepan kita, mbok bilih wonten kekirangan kula suwun pamrayoginipun, suwun....
Tidak ada komentar:
Posting Komentar
Mangga paring komentar :